Anlaşmalı Boşanma Protokolü Nedir, Nasıl Hazırlanır?
Anlaşmalı boşanma protokolü, eşlerin, boşanmanın mali neticeleri ile ergin olmayan çocukların durumu konusunda kabul ettikleri düzenlemeleri içerir. İşbu protokol, anlaşmalı boşanma müessesesinin şartlarındandır. Zira, boşanmanın ekonomik sonuçları ile ergin olmayan çocukların durumuna ilişkin konularda taraflarca kabul edilecek anlaşmalı boşanma protokolünün hakim tarafından uygun görülmesiyle birlikte, eşlerin anlaşmalı boşanması yönünde karar verilebilir.
Eşler, anlaşmalı boşanma protokolünü yazılı şekilde hazırlar ve imza altına alır. Yazılı şekilde hazırlanan bu protokol hakimin incelemesi için mahkemeye sunulabileceği gibi, eşler anlaşma iradelerini hakim huzurunda sözle de beyan edebilirler. Fakat, bu ihtimalde eşlerin irade açıklamalarının duruşma tutanağına geçirilmesi gerekecektir.
Anlaşmalı Boşanma Protokolüne Neler Yazılmalıdır?
Anlaşmalı boşanma protokolünün zorunlu içeriğini, boşanmanın mali sonuçları ve ergin olmayan çocukların durumu hakkındaki anlaşma teşkil eder. Tarafların; çocukların velayetinin hangi tarafa bırakılacağı, velayet kendisine bırakılmayan taraf ile çocuk/çocuklar arasındaki kişisel ilişkinin nasıl kurulacağı, maddi ve manevi tazminat ve yoksulluk nafakası hususlarında uzlaşmış olmaları gerekir. Eşler, aile konutuna veya mal rejimi tasfiyesine dair de uzlaşı sağlayabilir. Fakat, bu hususlar, protokolün zorunlu içeriğine dahil değildir.
Boşanma protokolü hakim tarafından uygun bulunmalıdır; aksi halde, hakim tarafından protokole müdahale edilebilir ve çeşitli düzenlemeler yapılması tavsiye edilebilir. Hakimce uygun görülen değişiklikler bu değişiklikler eşlere dayatılamaz; ancak, hakimin önerdiği değişiklikler eşlerce kabul edilmediği takdirde anlaşmalı boşanma kararı reddedilerek, eşlerden birinin istemi üzerinde davaya çekişmeli usulde, yani çekişmeli boşanma davası şeklinde devam edilir.
Anlaşmalı Boşanma Protokolünün Zorunlu Unsurları
Anlaşmalı boşanma protokolünde uzlaşılması gereken zorunlu unsurlar şunlardır:
Maddi ve manevi tazminat,
Yoksulluk nafakası,
Çocukların velayeti,
Velayet kendisine bırakılmayan eş ile çocuk/çocuklar arasında tesis edilecek ilişki.
Anlaşmalı Boşanma Protokolünün İhtiyarı Unsurları
Protokolde uzlaşılabilen ve fakat zorunlu olmayan unsurlar şunlardır:
Mal rejimi tasfiyesi,
Aile konutu.
Anlaşmalı Boşanma Protokolü Bağlayıcı mıdır?
Boşanma protokolü; boşanmanın mali neticeleri ile ergin olmayan çocukların durumuna ilişkin konularda eşlerce kabul edilen ve hakim onayı ile birlikte hüküm doğuran, aile hukukuna özgü bir sözleşmedir. Protokol, tarafların mahkemede hakim tarafından dinlenmesi ve boşanma iradelerinin ve yaptıkları anlaşmanın hakim tarafından uygun bulunması ile birlikte bağlayıcılık kazanır. Tarafların, boşanma iradelerini ve yaptıkları anlaşmayı teyit etmelerini takiben bağlayıcılık kazanan protokolden, yani anlaşmadan serbestçe dönülemez.
Protokolün bağlayıcılık kazanmasının ardından, ancak irade sakatlıklarından birine dayanılarak, protokol hakim tarafından henüz onaylanmamışsa anlaşmadan dönülebilir veya hakim onay verdiyse boşanma kararına karşı kanun yoluna gidilebilir. Fakat, bu hususta Yargıtay’ın farklı bir görüşü mevcuttur: taraflar, anlaşmalı boşanma kararı kesinleşinceye değin, anlaşmalı boşanma protokolünden serbestçe dönebilir.
Anlaşmalı Boşanma Nedir, Şartları Nelerdir?
Hukuk siteminin, süratle değişen ve dönüşen toplumsal yaşamın gereksinimlerine yanıt vermesi gerekir. Bahse konu gereksinimlerin bir kısmı da aile hukukuna, evlilik birliğine ve evlilik birliğinin son bulmasına dair olarak ortaya çıkar. Bu çerçeve, ilk kez 1988’de 3444 sayılı Kanun ile Türk hukuk düzeninde yer bulan, ardından, 4721 sayılı Türk Medeni Kanunu m.166/3 ile varlığına devam eden anlaşmalı boşanma kurumu ile evlilik birliğini sona erdirmek isteyen eşler için hızlı, pratik ve kolay bir şekilde boşanma olanağı tanınmıştır.
4721 sayılı Türk Medeni Kanunu m.166/3:
“Evlilik en az bir yıl sürmüş ise, eşlerin birlikte başvurması ya da bir eşin diğerinin davasını kabul etmesi hâlinde, evlilik birliği temelinden sarsılmış sayılır. Bu hâlde boşanma kararı verilebilmesi için, hâkimin tarafları bizzat dinleyerek iradelerinin serbestçe açıklandığına kanaat getirmesi ve boşanmanın malî sonuçları ile çocukların durumu hususunda taraflarca kabul edilecek düzenlemeyi uygun bulması şarttır. Hâkim, tarafların ve çocukların menfaatlerini göz önünde tutarak bu anlaşmada gerekli gördüğü değişiklikleri yapabilir. Bu değişikliklerin taraflarca da kabulü hâlinde boşanmaya hükmolunur. Bu hâlde tarafların ikrarlarının hâkimi bağlamayacağı hükmü uygulanmaz.”
Evlilik Birliğinin En Az Bir Yıl Sürmüş Olması
Hakimin, anlaşmalı boşanma kararı verebilmesi, evlilik birliğinin asgari bir sene sürmüş olması şartına bağlıdır. Bu süre eşlerin evlilik tarihini takiben işlemeye başlar. Eşlerin, bir yıllık süre zarfında fiilen bir arada yaşamaları şart değildir.
Davanın Eşler Tarafından Beraber Açılması ya da Eşlerden Birinin Açmış Olduğu Davayı Diğer Eşin Kabul Etmesi
Anlaşmalı boşanma için aranan bir diğer şart ise eşlerin boşanmayı beraber istemeleri ya da eşlerden biri tarafından açılan boşanma davasının diğer eşçe kabul edilmesidir.
Hâkimin Tarafları Bizzat Dinlemesi ve İradelerinin Serbestçe Açıklandığına Kanaat Getirmesi
Hakim eşleri bizzat dinlemedikçe ve eşlerin boşanmaya hür iradeleri ile karar verdiğine kanaat getirmedikçe boşanma kararı vermeyecektir. Eşler aynı duruşmada dinlenebileceği gibi, farklı duruşmalarda da dinlenebilir. Taraflar anlaşmalı boşanma iradelerini bizzat açıklamalıdır. Bu bakımdan, boşanma iradelerinin temsilciler vasıtasıyla açıklanması mümkün değildir.
Hâkimin Boşanmanın Malî Sonuçları ile Çocukların Durumu Hakkında Taraflarca Kabul Edilen Anlaşmayı Uygun Bulması
Boşanmanın mali sonuçları ile ergin olmayan çocukların durumu konusunda eşlerce kabul edilecek protokolün hakim tarafından uygun bulunması, anlaşmalı boşanmaya karar verilebilmesi için aranan nihai şarttır. Taraflar anlaşma iradelerini mahkemede lafzen ifade edebileceği gibi, yazılı şekilde düzenleyerek hakim incelemesine de sunabilirler. Protokol içeriğinde yer alması gereken zorunlu unsurlar ve düzenlenmesi tarafların tasarrufunda bırakılan unsurlar ise makalemizde izah edildiği için burada detaylandırılmayacaktır.
Anlaşmalı Boşanma Nasıl Olur?
Anlaşmalı boşanma kurumu, 4721 sayılı Türk Medeni Kanunu’nun “Evlilik Birliğinin Sarsılması” kenar başlığı altında m.166/3’te tanzim edilmiştir. Buna göre; en az bir yıldır evli olan eşlerin, boşanmak amacıyla mahkemeye beraber başvurması ya da taraflardan birinin açtığı davanın diğer tarafça kabul edilmesi halinde, evlilik birliğinin temelinden sarsıldığı kabul edilir. Bu şekilde açılan anlaşmalı boşanma davasında hakimin, boşanma kararı vermesi için;
Tarafları bizzat dinlemesi,
Tarafların, iradelerini özgürce açıkladıklarına kanaat getirmesi,
Boşanmanın mali sonuçları ve çocukların durumu hususunda uzlaşılan düzenlemeyi uygun bulması,
Hakimin, tarafların ve çocukların yararını dikkate alarak, protokole ilişkin değişiklik önerilerinin taraflarca kabul edilmesi gerekir.
Sırlanan şartların yerine getirilmesiyle birlikte, eşler arasındaki evlilik birliğinin sona ermesine, yani anlaşmalı boşanmalarına karar verilir. Belirtmemizde yarar var ki, taraflar ve özellikle çocuklar için oldukça ağır ve yıpratıcı etkileri bulunan boşanma ve dava sürecinin, hızlı ve pratik bir biçimde yürütülerek olumsuz etkilerinin en aza indirilmesi ve hak kaybı yaşanmaması adına deneyimli ve yetkin bir aile hukuku avukatından yardım alınması en doğru yaklaşım olacaktır.