ANAYASA MAHKEMESİNDE UZUN SÜREN YARGILAMALAR İÇİN TAZMİNAT DAVASI.
MAKUL SÜREDE YARGILANMA HAKKININ İHLALİ
Makul sürede yargılanma hakkı, adil yargılanma hakkının zımni bir parçası olarak 36. Maddenin güvencesi altındadır. Anayasa ayrıca 141. Maddesinin son fıkrasında ‘‘davaların mümkün olan süratle sonuçlandırılmasını’’ yargının görevleri arasında görmektedir.’’
Bir yargılamada adil yargılamanın tüm unsurları bulunsa bile dava, makul sürede görülmemiş ise adil yargılanma hakkı ihlal edilmiş olur.
Gecikmiş adalet adalet değildir özdeyişi Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi ve Anayasada hayata geçirilmeye çalışılmış, Anayasa Mahkemesi Anayasa’nın 36. ve Sözleşmenin 6.maddeleri uyarınca kişilere, medeni hak ve yükümlülükler ile ilgili uyuşmazlıkların yanı sıra, cezai alanda yöneltilen suç isnatları yönünden de makul süre ihlallerinde bireysel başvuru hakkı tanımıştır.
Anayasa mahkemesinin adil yargılanma hakkı ihlallerinde titiz davrandığı görülmektedir. Makul süre aşılarak, yargılama hakkının ihlal edildiği gözetilerek, anayasal bir hakkın ihlal edildiği açık olan durumlarda, hukuka, adalete ve mahkemeye güven ilkesinin gördüğü zararın devam etmesinin önlenmesi amacıyla mahkemelerin en kısa zamanda sonuçlandırılması gerekliliği vurgulanmıştır.(AYM B.N: 2012/650-05.12.2013 tarihli kararı)
Makul sürenin tespitinde sabit, mutlak bir süre öngörülmemiştir. Her davanın kendi özelliklerine göre makul süre değerlendirilmesi yapılacaktır. Çoğunlukla yerel mahkeme ve kanun yolları süreci içerisinde toplam 5 yıl ve üzeri süren yargılamaların makul sürede olmadığı kabul edilmektedir.
Makul Sürede Yargılanma Hakkı İhlali Başvurusu Nasıl Yapılır?
Uzun süren yargılamalar nedeniyle maddi ve manevi zarara uğrayan kişiler, Anayasa Mahkemesine bireysel başvuruda bulunabilir. Anayasa mahkemesi ihlalin durumuna göre başvuruya konu davanın incelemesinde; hukuki meselenin çözümündeki güçlük, dava konusunun değeri, taraf sayısı, yargılamanın niteliği, maddi olayların karmaşıklığı, delillerin toplanmasında karşılaşılan engeller gibi kriterleri dikkate alarak tazminat miktarını belirler. Genellikle dava konusu miktar düşük ise yüksek tazminat verilmemektedir.
Anayasa Mahkemesi, makul sürede yargılanma hakkının ihlali nedenli başvurularda dava dosyasının kesinleşmesini aramamaktadır. Kanun yollarına başvurmadan veya kanun yolu sürecinde de Anayasa Mahkemesine makul sürede yargılanma hakkının ihlali nedeniyle bireysel başvuruda bulunulabilir. Dahası yerel mahkemede yargılama devam etse bile her zaman Anayasa Mahkemesine bireysel başvuruda bulunabilirsiniz.
Anayasa Mahkemesi makul sürede yargılanma hakkının ihlali nedeniyle başvuruculara uğradıkları manevi zarar nedeniyle tazminat ödemektedir. Başvurucular kazandıkları tazminatı Hazine ve Maliye Bakanlığı aracılığıyla 4 ay içinde tahsil edebilir.